Ευρωσκεπτικισμός: Φυσικό ή Γνωμικό Θέλημα;

 

 

Το τελευταίο διάστημα εδραιώνεται στο δημόσιο χώρο μια γενικευμένη δυσανεξία η οποία ονομάζεται ευρωσκεπτικισμός. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι οριζόντιος αφορά όλους τους χώρους του συμβατικού άξονα "δεξιά-αριστερά". Θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως ευρωσκεπτικισμό τη βασική ιδέα ότι οι υφιστάμενοι ευρωπαϊκοί  θεσμοί και διαδικασίες δεν επιδέχονται βελτιώσεων ή νέων ρυθμίσεων , επομένως η διέξοδος ευρίσκεται σε μια διαδικασία ρήξης και ανατροπής.

Το ρεύμα   συγκροτεί άλλοτε μια γενική  αντίρρηση άλλοτε ένα εναλλακτικό σχέδιο  . Η διαφορά είναι  ότι οι  αντιρρήσεις  τελικά έχουν αξία μόνο αν απευθύνονται σε κάποιον τόσο ισχυρό ώστε να μπορεί να τις εξουδετερώσει μέσω μιας μερικής υιοθεσίας τους , ενώ οι αντίπαλες προτάσεις οδηγούν σε μια μετωπική πόλωση η οποία λύεται ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος.
Σκέπτομαι  ότι ο ελληνικός ευρωσκεπτικισμός μπορεί να γίνει κατανοητός με τη χρήση του σχήματος "φυσικού -γνωμικού " θελήματος το οποίο προέρχεται από την Πατερική Θεολογία. Ας δούμε την τεκμηρίωση
Πολιτική Θεολογία

Σύμφωνα με το C.Schmitt η έννοια της πολιτικής θεολογίας συνίσταται στη θέση ότι οι σύγχρονες έννοιες της πολιτικής προέρχονται από τη θεολογία. Έτσι η έννοια της κυριαρχίας παραπέμπει στην θεολογία του Θεού, η επανάσταση στη θεολογία του θαύματος, κλπ, κλπ.Η πολιτική θεολογία είναι κριτική , αποδομητική προς την υποτιθέμενη αυτάρκεια  των εννοιών και κατηγοριών της πολιτικής .Δεν είναι συνηγορία ή επαναθεμελίωση μιας καλυμμένης θεοκρατίας ή μια αμφισβήτηση του κοσμικού φιλελεύθερου χαρακτήρα των σύγχρονων δημοκρατιών. Η πολιτική θεολογία είναι φιλοσοφική διερεύνηση του σύγχρονου πολιτικού φαινομένου  στο ανώτερο επίπεδο αφαίρεσης της πολιτικής δηλαδή στο επίπεδο συγκρότησης των ιδεών και κατηγοριών της. Η πολιτική θεολογία δεν είναι βεμπεριανού τύπου κατανόηση της δυναμικής του θρησκευτικού φαινομένου, ως ιδεολογικού παράγοντα. πχ στην γενεαλογία της πολιτικής θεολογίας ανήκει το έργο του G.Agamben ενώ το έργο του Σ.Ράμφου είναι μάλλον βεμπεριανό.
Η πατερική θεολογία του θελήματος.

Η πατερική θεολογία έχει ένα πλούσιο υλικό σχετικά με το θέλημα οποία προφανώς αφορά πρόσωπα και όχι συλλογικότητες. Θεμελιώνεται ένα εννοιολογικό σχήμα στο οποίο υπάρχει αφ'ενός η έννοια του φυσικού θελήματος (πχ. ας πούμε η πρωτογενής αίσθηση της όρεξης) και στο άλλο άκρο η έννοια του γνωμικού θελήματος (Π.χ. ας πούμε η επεξεργασμένη θέληση να κάνω  κάτι για κορέσω την πείνα) Στο σχήμα αυτό,  το φυσικό θέλημα συνδέεται με αυτό που η θεολόγοι οριοθετούν ως ουσία και το γνωμικό με αυτό που αποκαλείται υπόσταση. Επομένως, το φυσικό θέλημα είναι γενικό , αφορά το "είδος" ενώ το γνωμικό είναι ατομικό. Στο Μάξιμο Ομολογητή αναπτύσσεται ένα πιο σύνθετο σχήμα με τέσσερα  όρια:Θέληση - Βούληση-Γνώμη-Προαίρεση .Στο σχήμα αυτό η η προαίρεση είναι ένα μείγμα όρεξης, βούλησης, κρίσης.Στην πατρική θεολογία λοιπόν υπάρχει μια τυποποίηση του θελήματος από το γενικό της ουσίας , στο ατομικό, επεξεργασμένο της υπόστασης.

Μια μεταφορά

Ας υιοθετήσουμε τη μέθοδο της πολιτικής θεολογίας, δηλαδή την κατανόηση της μορφής με την οποία διαπραγματευόμαστε τις έννοιες της πολιτικής θεωρίας και την αναγωγή τους σε θεμελιακά σχήματα της θεολογίας. Ας αυθαιρετήσουμε, ας διαχειριστούμε  τα ταξινομικά σχήματα της πατερικής θεολογίας για το θέλημα , ως εάν να αφορούν συλλογικότητες , κοινωνίες και όχι πρόσωπα.

Φυσικός και  γνωμικός  ευρωσκεπτικισμός.

Σήμερα  ο  ευρωπαϊσμός είναι μια καθεστωτική κατάσταση . Η ιδεολογική οικονομική θεσμική πλοκή της Ελληνικής Κοινωνίας με το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι  είναι  τόσο πυκνή έως  αδιαφανής πλέον. Ο ευρωπαϊσμός ως ιδεολογία και οικονομία είναι καθεστώς , είναι μια "φυσική" κατάσταση .Με μια θεολογική μεταφορά είναι η ουσία. Ταυτόχρονα καθώς υιοθετείται από τους πολίτες και ορίζει τις πράξεις τους, είναι γνωμικός, με τη θεολογική έννοια, δηλαδή αφορά το φυσικό καθώς αυτό υποστασιοποιείται στα πρόσωπα ως μείγμα φυσικού, κρίσης και προαίρεσης. Η θεολογία του ευρωπαισμού (Συγκυβέρνηση, ηγεσία Σύριζα) είναι πλήρης.

Ο ευρωσκεπτικισμός αντιθέτως έχει διάφορες μορφές οι οποίες είναι πολύ διαφορετικές .Ο ευρωσκεπτικισμός των ΚΚΕ , Ανταρσυα, Ορθοδόξων Ελλήνων είναι θεολογικά άρτιος.Διακινεί ένα όραμα ιδανικής άλλης Ευρώπης η οποία αρμονικά θα εκφράσει τα ιδανικά  του όλου κα των μερών , της ουσίας της  και τών πολλαπλών  υποστάσεων .Ο τεχικό- οικονομικός ευρωσκεπτικισμός των Λαπαβίτσα, Αλαβάνου, Λαφαζάνη,Καζάκη, Κατσανέβα , όμως, έχει μια άλλη θεολογική προσέγγιση.Προβάλει μια άλλη ουσία της Ευρωπαϊκής δομής χωρίς να μπορεί να περιγράψει το θεολογικό σχήμα υποστασιοποίησης της στα πρόσωπα- πολίτες. Περιγράφει ένα αντίστροφο μηχανικό σχήμα, όπου η αγωνιώδης βάναυση πραγματικότητα των προσώπων, οδηγεί σε μια ορθολογιστική κριτική της ευρωπαϊκής ουσίας, η οποία πλέον δεν εννοείται ως προϋπάρχουσα ουσία αλλά ως σώρευση , ως κατασκευή αποτελούμενη από  ένα άθροισμα γνωμικών θελημάτων. Προβάλει ένα γνωμικό υποστασιακό θέλημα , χωρίς τη έδραση του στο γενικό φυσικό θέλημα της ευρωπαϊκής ουσίας.

 Και λοιπόν;

 Αν υποθέσουμε ότι στην ελληνική κοιωνία δεν επικρατεί η ορθοδοξία μόνο ως επικρατούσα θρησκεία, αλλά ως πολιτική θεολογία , ως μορφή των πολιτικών εννοιών με βάση τις οποίες διεξάγεται η ιδεολογική σύγκρουση τότε ο ευρωσκεπτικισμός των Κκε, Ανταρσυα, Ορθοδόξων Ελλήνων έχει μέλλον. Αν τα σχήματα κριθούν στη θεολογική τους επάρκεια, τότε ο τεχνικο οικονομικος  ευρωσκεπτικισμός  συνιστά αίρεση , αποτελεί μια ριζική αμφισβήτηση της ορθόδοξης θεολογίας .Η αίρεση είναι απέναντι προς τους τυπικούς ευρωπαϊστές αλλά και προς τις άρτιες θεολογίες των άλλων ευρωσκεπτικιστών .Με την έννοια αυτή, η πιο ενδιαφέρουσα  θεολογική διαμάχη πιθανόν να γίνει στο συνέδριο του Σύριζα.Αν και το περιεχόμενο των επιχειρημάτων θα είναι τεχνικό-οικονομικό , η μορφή των βαθύτερων επίδικων θα πάρει το σχήμα  ενός διαλόγου  πατερικής θεολογίας: υπάρχει ευρωπαϊκό γνωμικό θέλημα πριν  από ένα φυσικό ευρωπαϊκό θέλημα και την ουσία του;

 

Πηγές
1.-Συνεκτική παρουσίαση του θεολογικού υποστρώματος του Ευρωσκεπτισμού των Ελλήνων Ορθοδόξων (Blog Αμεθυστος)

2.-Για την κατανόηση των εννοιών του φυσικού και γνωμικού θελήματος εδώ και εδώ

3.-Από το Youtube σειρά μαθημάτων πολιτικής και οικονομικής θεολογίας του G.Agamben  εδώ . Στην αλληλουχία εμφανίζονται 4 διαφορετικά μαθήματα.